Valgarður Guðjónsson

Einhver leiðigjarnasta klisjan sem ég heyri yfir hátíðirnar er að við Íslendingar séum kristin þjóð. Ég fæ aldrei nein svör af neinu viti þegar ég spyr hvað þetta tákni og hvernig fólk fái þetta út.

Þátttakan í trúarlegum athöfnum er að mestu bundin við tyllidaga, ég veit ekki nákvæmlega hversu margir mæta til messu utan hátíðisdaga og fjöldskylduviðburða, en þeir eru ekki margir.

Meirihluti landsmanna er vissulega enn skráður í þjóðkirkjuna, en lang flestir við fæðingu að þeim forspurðum og þetta hlutfall fer hratt niður á við.

Aftur hef ég ekki nákvæmar tölur en ég efast um að meira en 5% geti farið með trúarjátninguna og ég efast um (eða vona að minnsta kosti) að margir þeirrra taki innihald hennar bókstaflega.

Vissulega má halda því fram að flestir gera sér far um að breyta rétt og forðast að breyta rangt. Og það er líka rétt að mikið af því má sækja í boðskap kristninnar. En kristnin sækir nefnilega þær hugmyndir til annarra og hefur þar fyrir utan, svona í aldanna rás, lagað sig að hugmyndum um hvað sé rétt og hvað sér rangt.. sem er gott, en kannski full mikið að eigna trúnni þær hugmyndir. Og ekki gleyma að það þarf líka oft á tíðum að skauta fram hjá miður jákvæðum boðskap biblíunnar og margra talsmanna kirkjunnar.

Að lokum get ég ekki látið hjá líða, þó ósanngjarnt sé að einhverju leyti, að benda á að þeir sem gaspra hvað hæst um mikilvægi trúarinnar fylgja nú kannski hvað síst boðskap hennar, til að mynda, um náungakærleik þegar kemur að því að, svo ég nefni nú nærtækt dæmi, aðstoða fólk í neyð. Ég er ekki að nefna þetta til að yfirfæra þessar skoðanir yfir á alla kristna heldur til að benda á að kannski er of mikil áhersla á trúna og það að berja sér of mikið á brjóst sem trúuðum einstaklingi og hafa hvað hæst um hversu kristin við séum… ekki endilega neitt sérstaklega jákvætt.

[Gefum okkur að trúfélög væru óháð ríkinu og rekin eins og hver önnur áhugafélög… svona samtal væri eiginlega algjörlega út úr kú]

Ég var að velta fyrir mér hvort það væri ekki fín hugmynd að taka eitthvert áhugafélag um yfirnáttúrulegar verur og láta ríkissjóð um reksturinn, kannski skella nokkrum milljörðum í þetta á ári.. ráða starfsfólk á fantagóðum launum, nokkuð margföldum launum sjúkraliða, lögreglumanna, sálfræðinga o.s.frv… og láta þá fá jarðir til að búa á og leyfa þeim að hirða hlunnindin.

Nei, er það ekki algjör óþarfi? Getur fólk ekki sinnt þessum áhugamálum bara á eigin forsendum… á þetta að hafa eitthvert hlutverk?

Já, já, þau myndu sjá um alls kyns tímamótaathafnir, nafn, manndómsvígslur, hjónavígslur.

OK, og gera þetta ókeypis?

Nei, nei, þeir sem nota þjónustuna greiða auðvitað vel fyrir.

Svona eins og fólk gerir hvort sem er?

Já, já… og svo kannski sjá um að aðstoða fólk sem hefur orðið fyrir áföllum.

Eins og sálfræðingar?

Já, nákvæmlega.

Og eru þeir þá menntaðir sem sálfræðingar?

Nei, ekki beint, en mæta kannski í einn kúrs.

Nú, skil ég ekki, er ekki betra að til þess menntaðir sérfræðingar sjái um svona? 

En þetta eru svo krúttleg félög, þau trúa því að heimurinn hafi verið skapaður af yfirnáttúrulegri veru sem fylgist með okkur og grípi inn í aðstæður hjá okkur ef við biðjum nægilega vel.

Eru einhverjar upplýsingar staðreyndir sem styðja þessar hugmyndir?

Nei, nei, þá þyrfti ekki að byggja á að trúa þessu…

Og hvað, viltu að ríkið reki öll félög sem trúa á yfirnáttúrulegar verur?

Nei, auðvitað ekki, við veljum bara eitt. Það má nota þetta í siðferðilegum tilgangi. Þetta sem ég er með í huga trúir því að yfirnáttúruleg vera hafi skapað heiminn, bara svona rétt si svona á nokkrum dögum fyrir ekki svo löngu síðan og að engin þróun hafi átt sér stað. Veran var víst mjög refsiglöð framan af fann allt í einu upp á því að barna konu með sjálfri sér fyrir tvö þúsund árum, látið drepa sig og rísa svo upp frá dauðum svo hún gæti fyrirgefið fólk það sem það gerði rangt.

OK, ekki veit ég hvað þetta fólk hefur verið að reykja, en þú nefndir siðferðilegan tilgang, kannski það sé einhver flötur.. 

Já, já, meðlimirnir hafa mjög skýrar reglur um öll siðferðileg mál sem eru vel skilgreind í einni bók.

Gott og vel, og eitthvað sem má fara eftir?

Nei, ekki beint, sumir telja sig reyndar taka öllu bókstaflega, en það er svolítið snúið því reglurnar eru talsvert mótsagnakenndar… og þeir sem segjast taka öllu bókstaflega taka nú eiginlega bara því sem þeim sjálfum hentar hverju sinni. Hins vegar er mun geðfelldari hópur sem notar sögurnar og reglurnar sem dæmisögur til að gefa skýr siðferðileg skilaboð.

Já, það er eitthvað, en hvernig er hægt að vita hvernig á að túlka sögurnar?

Jú, það er nú bara miðað við hvað samfélaginu finnst siðferðilega rétt hverju sinni.

En nú er ég alveg að týna þræðinum, hvers vegna þurfum við þá bækurnar og dæmisögurnar? Ef við notum hvort sem er bara það sem þykir rétt?

Hvaða smámunasemi er þetta, eigum við ekki að gera þetta?

Æi, veistu, ég sé bara enga ástæðu til…

„Ástæða“, hvað er það?

Kannski er ég farinn að endurtaka mig, en svona í ljósi nýjustu frétta – um þyngdarbylgjur – rifjast upp hversu galið það er í ljósi þekktra upplýsinga að trúa því að heimurinn hafi verið skapaður af guði gyðinga fyrir fáum þúsundum ára.

Það eru auðvitað sárafáir hér á landi og í Evrópu sem beinlínis hafa þetta fyrir satt. En í fjölmennu ríki vestan hafs er þetta til að mynda nokkuð útbreidd skoðun.

Það væru nokkuð augljós viðbrögð að þegar búið er að afsanna án nokkurs vafa þann grundvöll sem ákveðinn trúarbrögð byggja tilvíst sína á – þá væri sjálfgefið að segja einfaldlega, „jæja, þetta var nú barasta hreinn og klár misskilningur, þeim var kannski vorkunn að halda þetta á sínum tíma, en nú vitum við betur og leggjum þetta til hliðar“. Þannig bregst að minnsta kosti sæmilega skynsamur einstaklingur við því þegar í ljós kemur að skoðanir hans / hennar standast ekki skoðun.

En einhverra hluta vegna ríghalda talsmenn trúarbragðanna í að þetta sé nú samt allt satt og rétt, þrátt fyrir allt. Kannski er of mikið undir. Kannski er búið að fjárfesta of mikið, bæði bókstaflega og fyrir mannorðið.

Á flóttanum undan staðreyndum og upplýsingum þá er gripið til að segja að megnið af vitleysunni sé nú bara líkingamál, allt saman myndlíkingar sem beri nú (allt í einu) ekki að taka bókstaflega. Enginn getur reyndar svarað fyrir hvað þetta líkingamál stendur og/eða hvað það er sem myndlíkingarnar vísa til. Ég veit ekki til að nokkur hafi getað svarað því hvað það er sem „meyfæðing“ vísar til sem myndlíking.

En ef allt sem stendur í bókinni er orðið líkingamál, eða amk. smám saman að verða líkingamál (því flóttinn frá textanum virðist hraðari með hverjum deginum), hvert er þá innihaldið? Er þá ekki guðinn sjálfur myndlíking? Eru trúarbrögðin (sum) þá bara safn myndlíkinga?

Ég sé að starfsmaður ríkisins er að kveinka sér undan því að of margir vilji kasta einhverri túlkunarhefð.

Eins og svo oft áður þegar þessi stétt er að reka áróður fyrir að vera áfram á ríkisspenanum þá er talað niður til allra sem voga sér að hafa aðra skoðun en þeir og skoðanir þeirra uppnefndar.

Það er eitt og annað við þetta að athuga.. og þetta helst.

Þetta er engin þúsund ára „túlkunarhefð“, þar til nýlega var þessu haldið fram sem staðreyndum og „túlkun“ kom hvergi við sögu. Og reyndar er mjög margir sem gera það enn. En á flóttanum frá upplýsingum og raunverulegum staðreyndum síðustu áratuga er allt í einu farið að tala um túlkun og jafnvel líkingamál. Þessi túlkun er í besta falli nokkurra áratuga gömul.

En það sem verra er þessi túlkun hefur verið og er enn notuð til að níðast á og brjóta mannréttindi á fólki. Skemmst er að minna fordóma gagnvart samkynhneigðum sem enn eru mjög áberandi í skjóli þessarar túlkunar.

Svo er líka allt í lagi að hafa í huga að þessi úrelta túlkun á kenningum sem klárlega standast enga skoðun er einfaldlega fullkomlega óþörf.

Í rauninni eru það því allt of fáir sem vilja kasta þessu út í hafsauga.