Mér varð það á að benda á skemmtilega grein á Facebook í gær 8-clues-your-friend-is-becoming-a-crazy-conspiracy-theorist þar sem nefnd eru til sögunnar nokkur atriði sem geta hringt viðvörunarbjöllum um að einhver sé að detta í pytt samsæriskenninga. Ekki svo að skilja að ég sé sammála hverju orði, ég bendi oft á eitthvað sem mér finnst skemmtilegt án þess að líma mig við hvert orð.
Ég fékk ansi langan reiðilestur til baka frá áhugamanni um samsæri. Ekki í frásögur færandi í sjálfu sér. Gífuryrðin eru ekkert nýtt fyrir mér frá þeim sem hafa þörf fyrir að sannfæra mig um tilvist samsæra, það er einhvern veginn eins og þeir haldi að ég kaupi frekar rökstuðning ef honum er drekkt í dónaskap! „samsærishálfviti“, „páfagaukatuð“, „barnalegu“, „andstyggilegan“, „drulla yfir þá sem eru ósammála“, „fullkomin hræsni af þér“, „ömurlega heimskulega“, „skammarlegt“, „ojbara“ eru nokkur dæmi af handahófi.
Svo voru mér gerðar upp fleiri, fleiri skoðanir sem ég hef aldrei haldið fram… og húðskammaður fyrir þær. Ekki í fyrsta skipti sem ég fæ þannig meðferð frá þeim sem vilja sannfæra mig um eitthvert samsærið.
Í greininni er hvergi haldið fram að þau átta atriði sem tilgreind eru eigi við alla samsærissinna, aðeins bent á nokkur möguleg dæmi sem einkenna suma, vísbendingar um að einhver sé hallur undir samsæriskenningar. Stór hluti af reiðilestrinum fór í að býsnast yfir að verið væri að gera lítið úr, og dæma, alla sem trúa á samsæri. Það er hvergi gert í þessum texta. Samt fékk ég til baka „alhæfingar um hvað „allir samsærissinnar segja“. Í gæsalöppum.
Svo fór ansi mikill hluti af textanum í að halda því fram að átt væri við „heimskingjana úr grunnskólanum“, í gæsalöppum. Viðkomandi texti kemur hvergi fyrir í greininni en talað er um að einhver sem við höfum unnið með eða verið með í skóla, án þess að gera greind viðkomandi á skóla- eða vinnuárum að umtalsefni – og síðan „..trying to pretend that they are some kind of intellectual who is totally going to school you on “how things are in the world.“ – I hate to say this, but it’s true. It’s always the dumb ones)
Hvers vegna er ég að gera þetta að umtalsefni? Er þetta ekki bara smá misskilningur og fljótfærni í „réttlátri“ reiði??
Vegna þess að þetta er ekki í fyrsta eða annað sinn – ekki einu sinni hundraðasta – sem ég verð vitni að því að hugur samsærissinna starfar svona. Gífuryrði, viðmælanda gerðar upp skoðanir og reynist svo byggt á misskilningi. Auðvitað alls ekki alltaf, svo það sé á hreinu, en allt of oft.
Margar, en ekki allar, samsæriskenningar eru nefnilega studdar sömu rökleysunum, virðast byggja á jafn samhengislausri hugsun og styðjast við sama takmarkaða skilninginn á texta sem vísað er til. Þegar talsmenn málsstaðar gera sig ítrekað seka um jafn mikið getuleysi til að vinna úr upplýsingum, rjúka upp til handa og fóta án þess að skoða og hugsa málið… þá smám saman missi ég alla trú á getu viðkomandi til að vinna úr upplýsingum. Fyrir mér verður hann marklaus hávaðaseggur. Því miður.
PS. svo það sé á hreinu.. (1) þetta gildir ekki um alla sem trúa einhverju samsæri (2) ég er ekki að útiloka öll samsæri, stundum hef ég einfaldlega ekki hugmynd um hvað er satt og rétt, en kaupi annski kekki samsæriskenningu vegna þess að rökin eru ekki nægilega sterk..
PPS. ég ætla að loka á athugasemdir, legg ekki í fleiri athugasemdir á þessum nótum
Valgarður Guðjónsson 